جامعیت انسان کامل در عرفان اسلامی به روایت ابن عربی

جامعیت انسان کامل در عرفان اسلامی به روایت ابن عربی

اوصاف و امتیازات انسان کامل

ابن عربی در فصّ آدمی برای انسان کامل این ویژگیها را بر شمرده است : کون جامع ، صورت کامل ، حضرت حق و آیینه جامه صفات الهی و خلیفه خدا ، مردمک چشم برای خدا (نسبت به حق مانند نسبت مردمک چشم به چشم است ) حادث ازلی و دائم ابدی ، کلمه فاصله ، ممیز حقایق و جامعه .

هرگاه این عالم را ترک کند و به عالم آخرت انتقال یابد ، عالم تباه و خالی از معانی و کمالات می­شود . و نیز کامل­ترین صورت آفریده شده که حاوی همه اسماء الهی است . خدا تنها او را به صورت خود آفریده است .

در فتوحات مکیه نیز به صفات و ویژگیهای دیگری اشاره کرده و گفته است : (حق مخلوق به ) که عالم به واسطه او خلق شده است . و نیز یگانه مخلوق است که عبادت حق را با همه تسبیحات عالم تسبیح      می­گوید. در ازل الازال با خدا بوده و تا ابدالاباد هم با خدا خواهد بود . باقی به بقاء الله است ولی ما سوای او باقی به ابقاء الله اند . بر این اساس در ادامه به مقتضای این مجال به بررسی و تشریح اهم صفات و ویژگیهای انسان کامل خواهیم پرداخت .

 انسان کامل کون جامع است 

چنان که پیش از این نیز گفته شد انسان کامل تنها حضرتی است که جامع همه کمالات چهار حضرت دیگر است . هم به نحو جمعی و وحدانی ،  و هم به نحو تفصیلی و جرئی . انسان کامل نماینده و مظهر همه صفات و اسماء الهی است . آن هم به نحو جامع . انسان کامل مظهر اسم اعظم الله ، اسم اعظم جامع تمام اسماء الهی اعم از اسماء جمالیه . جلالیه است . انسان کامل به سبب همیم جامعیت هم علت و سبب عالم است هم برابر با همه آن است : . . .والعالم الاصغر یعنی الانسان روح العالم و علته و سببه وافلاکه مقاماته و حرکاته و تفصیل طبقاته.

مصداق انسان کامل حقیقت محمدی یا کلمه و نور محمدی است که اولین حقیقت ظاهر ، موجود نخستین ، مبدأ ظهور و به عبارت دیگر اولین تعینی است که ذات احدیت پیش از هر تعینی با آن تعین یافته است . حقیقت محمدی را ارتباطی است با عالم و ارتباطی است با انسان و ارتباطی است با معرفت اصل عرفان ، از حیث ارتباطش با عالم مبدأ خلق عالم است که خالق عالم پیش از هر چیزی او را آفریده است و هر چیزی را نیز از او آفرید . از حیث ارتباطش با انسان صورت کامل انسان است که در نفس خود جامع جمیع حقایق وجود است و آدم حقیقی و حقیقت انسانیت است ، و از حیث ارتباطش با علوم باطن و معارف عارفان ، مصدر و منبع آن علوم و معارف است .

 انسان کامل اسم جامع و واسطه فیض است  

انسان کامل به لحاظ آنکه تعین اسم جامع و حق مخلوق به و جامع جمیع اسما ء و صفات الهی است ، دارای مقام خلیفه مطلق الهی است و از موضع این مقام والا و به قدرت الهی در عالم تصرف می­کند و حافظ و مدبر خلق است و حق تعالی به وسیله او در خلق ، تدبیر و تصرف می­کند . همانند روح که مدبر و محافظ جسم است و در آت تصرف می­کند و سبب حیات و فضیلت آن است ، بقا و معنی و شرافت عالم نیز به انسان کامل و تصرف او در آن است . مقام منیع خلیفةالله ، انسان کامل را واسطه بین حق و خلق قرارداده و فیض الهی تنها از طریق او به عالم می­رسد . وساطت انسان کامل هم از فیض وجودی است که سبب خلق جهان می­شود (حق مخلوق به) و هم از جهت اعطای معارف و کمالات الهی بر خلق است .

خداوند به واسطه انسان کامل به سوی عالم نظر کرده و آنها را مورد رحمت خود قرار می­دهد . . . انسان کامل برای عالم مانند نگین انگشتری است که محل نقش و علامتی است که خزانه هستی او حفظ می­شود و از این رو خداوند او را خلیفه خود نامیده است زیرا در سایه وجود او جهان  و جهانیان را حفظ می­کند . . . او رحمت عظیم الهی بر خلق است که واسطه تجلی حق در این عالم و دلیل معرفتی حق تعالی است . اگر انسان کامل با توجه به واسطه بودنش میان واجب و ممکن وجود نداشته باشد ، هرگز عالم هستی فیض الهی را دریافت نمی­کند ، زیرا برای گرفتن فیض الهی رابطه و تناسب شرط است .

 انسان کامل صاحب ولایت است

از ویژگیهای بسیار مهم انسان کامل مقام ولایت او است . ولایت و مراتب آن زمینه ساز والاترین درجه انسانی است و ولی عالی­ترین درجه­ای است که بر انسان کامل اطلاق می­شود . ولایت از اسماء و صفات الهی است که علاوه بر آنکه همانند سایر اسماء الهی اقتضای ظهور دارد ، از صفاتی است که جنبه عمومی داشته و سراسر عالم هستی را در بر گرفته است . به همین لحاظ مظهر ولایت الهی نیز باید دارای چنین ویژگی باشد و تنها مظهر دربردارنده این ویژگی جامع ، انسان کامل است . ولایت انسان کامل در سراسر عالم سریان دارد و همه موجودات حول محور او هستند . این ولایت قابل اقطاع تیست ، چون مظهر دائمی اسم ولی است . ولایت انسان کامل با قرب او به ذات حق تعالی ، یعنی با فناء فی الله حاصل می­شود ، زیرا انسان با فناء ، از صفات و حدود امکانی و تعیّنات خلقی ، خلع ید شده و به شهود حقایق و مراتب الهی نائل می­شود . ولی شدن یک انسان به معنای فراتر رفتن از مرزهای عبودیت و قرارگرفتن در جایگاه ربوبیت است .

 

 

 

 

---------------------------------

ابن عربی ، فصوص الحکم ،محی الدین ابن عربی

ابن عربی ، فتوحات المکیه ، محی الدین ابن عربی

شرح فصوص الحکم ، قیصری

ابن عربی چهره برجسته ، محسن جهانگیری  

نقد الفصوص فی شرح نقش الفصوص ، عبدالرحمن جامی

 

 

 

 

 

دیگر مقالات را در اینجا بخوانید 

 

 

چگونه انسان شعر را آفرید ؟

عرفان اسلامی و مسئله وحدت وجود

دو اصطلاح در عرفان نظری ابن عربی ،  حضرات خمس و اعیان ثابته ، جستارهایی کوتاه از زبان عارفان

مسئله و مفهوم ولایت و خاتمیت در عرفان اسلامی به روایت ابن عربی

جامعیت انسان کامل در عرفان اسلامی به روایت ابن عربی

 آنچه یک شاعر باید بداند : مقدمات و ملزومات شاعری ، بازخوانی آزاد صفحاتی از المعجم فی معاییر الاشعار العجم اثر شمس قیس رازی 

چگونه حافظ بخوانیم ( بخش اول :  مقدمه )

چگونه حافظ بخوانیم ( بخش دوم  )    آمیختگی غزل حافظ  در لطایف حکمی با نکات قرآنی  

چگونه حافظ بخوانیم (بخش سوم ) حافظ و فرهنگ و تمدن ایران باستان

چگونه حافظ بخوانیم (بخش چهارم ) شکست کلان روایتها در منشور ذهن و کلام حافظ 

چگونه حافظ بخوانیم (بخش پنجم ) همجوشی پارادکسیکال مضمون و محتوا در بافت کلام حافظ 

چگونه حافظ بخوانیم ( بخش ششم ) شعر حافظ منشوری است در حرکت دوار : برجستگی ایهام و کنایه : برجستگی ایهام و کنایه ، بازیگران اصلی خیالپردازیهای حافظانه)

رمز عبورتان را فراموش کرده‌اید؟

ثبت کلمه عبور خود را فراموش کرده‌اید؟ لطفا شماره همراه یا آدرس ایمیل خودتان را وارد کنید. شما به زودی یک ایمیل یا اس ام اس برای ایجاد کلمه عبور جدید، دریافت خواهید کرد.

بازگشت به بخش ورود

کد دریافتی را وارد نمایید.

بازگشت به بخش ورود

تغییر کلمه عبور

تغییر کلمه عبور

حساب کاربری من

سفارشات

مشاهده سفارش